35. “Μητέρα Μηδέν Παιδιών”: Το βιβλίο που πρέπει να διαβάσεις είτε θέλεις να γίνεις μάνα, είτε όχι

Το μακρινό 2001 ο Γιώργος Μαζωνάκης είχε κυκλοφορήσει ένα τραγούδι με τίτλο “Εμένα πες μου ποιος“. Αν είστε φανς του Μαζώ, σίγουρα ξέρετε τους στίχους από το ρεφρέν: Εμένα πες μου ποιος θα με καταλάβει και τα δικά μου θέλω υπόψιν θα τα λάβει – έχει και συνέχεια, αλλά δεν μας αφορά προς το παρόν. To τραγούδι, μια ποπ ρούμπα με σαφές υπαρξιακό υπόβαθρο, έκανε μεγάλη επιτυχία, κυρίως επειδή από στιχουργικής άποψης παρέπεμπε στο μέσο γκομενικό πρόβλημα που συναντάει ένας άνθρωπος στη ζωή του, αυτό της έλλειψης αμοιβαίας κατανόησης. 21 χρόνια μετά, αποφάσισα να επισκεφτώ ξανά το σχεσιακό ζήτημα που θέτει το τραγούδι, από μια άλλη οπτική γωνία και με αφορμή το βιβλίο που διάβασα πρόσφατα και θεωρώ ότι μού έλυσε ως ένα βαθμό όλα μου τα προβλήματα – εκτός από αυτό της ξηροδερμίας λόγω άγχους.

Ο ψυχοθεραπευτής και συγγραφέας Λύο Καλοβυρνάς (οι περισσότεροι λογικά θα τον γνωρίζετε και από τα άρθρα που έγραφε στην Athens Voice μέχρι τα μέσα των 10s) εξέδωσε πρόσφατα το βιβλίο Μητέρα Μηδέν Παιδιών σε συνεργασία με τις Εκδόσεις Gutenberg. Ο υπότιτλος του βιβλίου είναι Η μητρότητα ως επιλογή ή επιβολή και τα 18 κεφάλαιά του πραγματεύονται αυτό το ζήτημα, μεταξύ άλλων με βάση την πρόσφατη επιστημονική έρευνα περί μητρότητας που διεξήγαγε ο ίδιος ο συγγραφέας σε ένα σημαντικό δείγμα γυναικών.

Δεν ξέρω αν το έχουμε ξαναπεί, αλλά ένας από τους μεγάλους καημούς της Κούλας, μετά την κατάφωρη αδικία που υπέστη το τραγούδι S.A.G.A.P.O. του Μιχάλη Ρακιντζή στην Eurovision του – επίσης μακρινού – 2002 είναι και η έλλειψη επιστημονικών ερευνών που αφορούν στη γυναικεία υγεία, σωματική και ψυχική, μια μαύρη (ή μάλλον ροζ, για όσους επιμένουν να συνδέουν το συγκεκριμένο χρώμα με το γυναικείο φύλο) τρύπα που εκτείνεται σε διάφορες επιστήμες και ιατρικές ειδικότητες, από την κλασική βιολογία ως τη γυναικολογία. Σε αυτή τη φάση δεν θα ασχοληθούμε με τις αιτίες αυτής της έλλειψης, εξάλλου είναι γνωστές στους περισσότερους, απλώς για αρχή θα ευχαριστήσουμε μέσα από την καρδιά μας τον Λύο Καλοβυρνά για την προσπάθειά του να ρίξει φως σε αυτή την τρύπα και ειδικά σε ένα ζήτημα το οποίο απασχολεί κατά κύριο λόγο το “Εγώ Πότε Θα Γίνω Μάνα – τελεία – ΤζιΑρ”.

Το βιβλίο του Λύο Καλοβυρνά, σε κάτω από 300 σελίδες, καταφέρνει να εξηγήσει στον αναγνώστη τις στρεβλές κοινωνικές διεργασίες μέσα από τις οποίες η μητρότητα θεωρείται στο σύγχρονο κόσμο ως “ο βασικός προορισμός της γυναίκας”, τις προβληματικές γενικεύσεις που βρίσκουν καταφύγιο πίσω από αόριστες έννοιες όπως το “μητρικό φίλτρο” και το “μητρικό ένστικτο” και επιδιώκουν να ελέγχουν τις γυναίκες και τις επιθυμίες τους, την κάλπικη έννοια του “βιολογικού ρολογιού” (από κοινωνιολογικής άποψης), το ζήτημα της πίεσης που ασκείται στη μέση γυναίκα για να γίνει μάνα και, κυρίως, τον τρόπο με τον οποίο κάθε μία μπορεί να δουλέψει με τον εαυτό της ώστε να φτάσει στη δική της μοναδική αλήθεια.

Το ερώτημα είναι, πολύ απλά: Θέλω να γίνω μάνα ή με έχει βάλει η κοινωνία/ ο μπακάλης/ ο μανάβης/ η μάνα μου/ οι σειρές/ οι φίλοι μου, κ.ο.κ. σε μια διαδικασία χωρίς νόημα και με πάρα πολλή (κατα)πίεση;

Τα τελευταία λίγα χρόνια πραγματοποιείται, αισίως, μια σοβαρή προσπάθεια ανά τον κόσμο να αναδειχθεί η έμφυλη πλευρά διαφόρων καταστάσεων, που μέχρι στιγμής ζούσε στην αφάνεια και που πολύ συχνά αποτελεί αντικείμενο αμφισβήτησης ή και χλεύης ακόμα και σε, θεωρητικά, προοδευτικά περιβάλλοντα. Πλέον τα πράγματα έχουν αρχίσει να λέγονται με το όνομά τους και οι γυναίκες φοβούνται λιγότερο να εκφραστούν για ζητήματα – ταμπού, όπως η “υποχρέωση” να γίνουν μητέρες. Το γιατί ένας άντρας κάθισε και ερεύνησε το ζήτημα της μητρότητας ως επιλογής ή επιβολής γίνεται απολύτως ξεκάθαρο από τις πρώτες σελίδες του βιβλίου – και γενικώς το βιβλίο είναι ένα καθαρό τοπίο από κεφάλαια, σκέψεις, διεργασίες, αναφορές, μαρτυρίες και συμπεράσματα που αποκλείεται να μη σάς κεντρίσουν το ενδιαφέρον. Θα το ξαναπώ, λοιπόν, ξεκάθαρα, χωρίς να σας κάνω spoilers – διότι δεν ξεχνώ την τηλεοπτικοποίηση της ζωής μας, όσο κι αν με έχει συνεπάρει ένα σύγγραμμα: εμένα αυτό το βιβλίο μού έλυσε σχεδόν όλα μου τα προβλήματα. Κι αν υπήρχε πριν από 10, 20, 25 χρόνια, θα μου τα είχε λύσει ήδη από τότε και δε θα περίμενα να σαρανταρίσω για να ζήσω αυτή την ευχαρίστηση. Ίσως να είχα να αντιμετωπίσω διαφορετικής φύσης προβλήματα από αυτά που σχετίζονται εν γένει με τη μητρότητα – όπως και έχω δηλαδή και αναφέρομαι στην υπογονιμότητα. Ίσως να μην είχα καταλάβει τότε πλήρως τη σημασία των όσων γράφονται σε αυτό. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ό,τι υπάρχει μέσα στο Μητέρα Μηδέν Παιδιών, είναι άξιο μελέτης, συζήτησης και προσωπικής ενασχόλησης με αυτό.

Όχι, δεν θα σας πω τι άλλο λέει μέσα, θα σας συστήσω απλά να το πάρετε, σε όποια φάση ζωής κι αν είστε, να το διαβάσετε, να το κάνετε δώρο στους φίλους και τους συγγενείς σας και ιδίως στα νέα κορίτσια που έχετε στον κύκλο σας. Αυτό το “γιατί” μπορώ να σάς το απαντήσω, αν ήδη δεν σάς έχω πείσει να το πάρετε στα χέρια σας: είναι αφιερωμένο, μεταξύ άλλων, “σε όλες τις γυναίκες, με ή χωρίς παιδιά, που αγωνίζονται για την ελευθερία τους“, αυτή την αξία που τόσο θεωρούμε δεδομένη και τόσο έχουμε αποστερηθεί με τον ένα ή τον άλλο τρόπο. Τέλος πάντων, μετά από χρόνια βρέθηκε κάποιος να μας καταλάβει, και “τα δικά μας θέλω υπόψιν να τα λάβει” – και γι’ αυτό δεν πρέπει ποτέ να ξεχνάμε τη συμβολή της επιστήμης στην ποιότητα ζωής μας – αλλά και τη διαχρονικότητα του έργου του Γιώργου Μαζωνάκη, γιατί εδώ τα λέμε όλα.